«Ως πότε για πάντα;»

Ο Αίας ξεκινά με τη λέξη «Πάντα». Κανένα έργο του Σοφοκλή δεν το απασχολεί τόσο ο χρόνος. Στη διάρκειά του ο Χορός τραγουδά για τις θεραπευτικές και αποκαλυπτικές του ιδιότητες. Όμως, ο κόσμος του ίδιου του Αίαντα είναι ένα ρέον σύμπαν στο οποίο το πέρασμα του χρόνου δεν έχει επουλωτικές ιδιότητες. Εδώ ένα πράγμα είναι βέβαιο, η αβεβαιότητα. Καμία εξαίρεση σε αυτόν τον νόμο. Αυτή που ήταν κάποτε λάφυρό του, τώρα τον λατρεύει. Οι Έλληνες που ήταν κάποτε οι φίλοι και σύντροφοί του, τώρα τον μισούν. Ο Οδυσσέας που απεχθάνεται περισσότερο απ’ όλους, τον λυπάται. Και «κατά σύμπτωση» ο Αίαντας ακολουθεί τη μοίρα του εχθρού που μόχθησε όσο κανέναν να εξοντώσει, του Έκτορα.

Ο Αίας βλέπει τον κόσμο όπως ακριβώς είναι και αποφασίζοντας να πάει αντίθετα στη ροή του, βρίσκει τον εαυτό του. Εκπληρώνει τον Δαίμονά του, τη «μοίρα του στο διηνεκές». Προκειμένου να παραμείνει ο Αίας, πρέπει να σταματήσει να είναι. Πρέπει να δώσει ο ίδιος τέλος στη ζωή του, ξεφεύγοντας από την επιλογή, την τύχη και την αλλαγή. «Τὰ ἄλλα στὸν Ἅδη, στοὺς πεθαμένους κάτω θὰ τὰ πῶ» λέει φεύγοντας, καθώς μετατρέπεται σε έναν αιώνιο μύθο και περνάει από το εφήμερο στο αιώνιο.

Στην παράσταση θέλουμε να αξιοποιήσουμε τις άπειρες δυνατότητες μελέτης και ανάγνωσης για το τι πραγματικά μπορεί να σημαίνει το ότι το έργο εκτυλίσσεται σε καιρό πολέμου. Και πώς μεταφέρεται αυτό ποιητικά, πέρα από την κυριολεξία της φρίκης. Σε αυτή τη σκέψη βασίζεται και η επιλογή του μεικτού χορού. Επίσης, τι σημαίνει και πώς αποδίδεται στη σκηνή το ατελείωτο και ατελέσφορο του Τρωικού πολέμου –βρισκόμαστε στον 9ο χρόνο ενός πολέμου που θα διαρκούσε και αυτός 15 μέρες.

Πρόκειται για ένα τρομακτικά σύγχρονο κείμενο. Και κατά –κακή δυστυχώς– σύμπτωση, προσωπικό. Μια παράσταση αφιερωμένη στον πατέρα μου που βίαια έχασα πριν από λίγους μήνες. Και αυτή η ατελείωτη αναμονή μιας ταφής. Ο Σοφοκλής αποτυπώνει τον κόσμο από εδώ και πέρα, έναν κόσμο χωρίς τον Αίαντα. Χωρίς ήρωες. Μη-ηρωικοί είναι και οι λόγοι και οι διάλογοι μετά τον θάνατό του, γεμάτοι καγχασμούς, απειλές, κακίες και φωνές. Οποιοσδήποτε λυρισμός πεθαίνει μαζί με τον Αίαντα. Κανένα μεγαλείο. Ακόμη και ο θάνατος μοιάζει πιο ρεαλιστικός σιγά-σιγά. Αν και απών, είναι δυναμικά παρών σε έναν κόσμο μικρών (μικροπρεπών) ανθρώπων –όπως λέει και ο χορός στην πάροδο «Οἱ μικροὶ χωρὶς τοὺς μεγάλους εἶναι κάστρα αφύλακτα». Ταυτόχρονα, εισερχόμαστε σε μια εποχή πιο δημοκρατική, με δυνατότητες συμβιβασμού και ζύμωσης απόψεων, στην οποία δεν φαίνεται να μπορεί να αντέξει ο Αίας.

Το βάρος και η ευθύνη του ηρωισμού πρέπει πια να ανήκει σε όλους. Η αρετή της αριστοκρατίας πρέπει να εκδημοκρατιστεί.

Αργύρης Ξάφης

Το πρώτο κρατικό θέατρο ιδρύθηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ και εγκαινιάστηκε το 1901 ως «Βασιλικό Θέατρο». Λειτούργησε επτά χρόνια αλλά τον Απρίλη του 1908 έκλεισε καθώς αντιμετώπιζε τεράστια οικονομικά προβλήματα. Το θέατρο παρέμεινε κλειστό φιλοξενώντας σποραδικά ξένους θιάσους έως το 1930 οπότε και ιδρύεται το «Εθνικό Θέατρο» ως επιχορηγούμενη δραματική σκηνή με δικό της θίασο και δική της Δραματική Σχολή.

Στα 90 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας του, το Εθνικό Θέατρο κατάφερε να δημιουργήσει μια ισχυρή θεατρική παράδοση. Διαθέτει 5 σκηνές στο κέντρο της Αθήνας:  την Κεντρική Σκηνή και τη  Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» στο κτίριο Τσίλλερ, τη Σκηνή Κοτοπούλη, τη Σκηνή Κατίνα Παξινού και τη Σκηνή Ελένη Παπαδάκη στο κτίριο Rex. Στο Σχολείο της Αθήνας – Ειρήνη Παπά, όπου στεγάζεται και η Δραματική του Σχολή (τμήμα Υποκριτικής και Σκηνοθεσίας), λειτουργεί ανοιχτό θέατρο.

Το ρεπερτόριο του Εθνικού Θεάτρου στοχεύει στην πολυφωνία, θέτοντας σε δημιουργικό διάλογο την παράδοση και το μέλλον. Γνωστά κλασικά έργα με μοντέρνα ματιά, άπαιχτα ελληνικά και ξένα αριστουργήματα, σύγχρονα έργα, ελληνικά και ξένα μεγάλα θεάματα, χοροθέατρο, χώρος για πειραματισμό με νέους τρόπους σκηνικής έκφρασης συσπειρώνουν γύρω τους συντελεστές υψηλών προδιαγραφών. Το αρχαίο δράμα παραμένει στο επίκεντρο σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς με σεβασμό στην παράδοση αλλά και με διάθεση για ανανέωση και πειραματισμό. Τον Σεπτέμβριο του 1938, τo Eθνικό Θέατρο πραγματοποίησε την πρώτη στους νεότερους χρόνους παράσταση Αρχαίου Δράματος στο αργολικό θέατρο με την Ηλέκτρα του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Το 1955 καθιέρωσε επισήμως τον θεσμό των Επιδαυρίων και από τότε, κάθε καλοκαίρι, το Εθνικό Θέατρο δίνει αδιάλειπτα τον παλμό στο Φεστιβάλ.

Το Εθνικό Θέατρο ενισχύει επίσης ενεργά τον διάλογο με την καλλιτεχνική δημιουργία του εξωτερικού: προωθεί συνεργασίες με ξένα θέατρα και σημαντικούς καλλιτέχνες, διοργανώνει περιοδείες και συμμετέχει σε μεγάλα φεστιβάλ. Υπήρξε μέλος της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης (2009-2020). 

Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου είναι ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος.

www.n-t.gr