Πώς προσεγγίζει κανείς αλήθεια σήμερα ένα έργο του Αριστοφάνη; Πώς ανεβάζουμε τις Εκκλησιάζουσες, αυτή την ευφυέστατη, τρελή αλλά και βαθιά μελαγχολική πολιτική κωμωδία, σήμερα; Νομίζω πως όποιο δρόμο κι αν διαλέξει κανείς –γιατί οι δρόμοι είναι πολλοί– πρέπει να τον ακολουθήσει «με την καρδιά του». Αυτή είναι η μόνη προϋπόθεση που μοιάζει να θέτει μέσα μας ο Αριστοφάνης.

Ο Σταμάτης Κραουνάκης είχε εδώ και πολύ καιρό στη δική του καρδιά το έργο. Και ήρθε η ανάθεση από τον Γιώργο Κουμεντάκη και την Εθνική Λυρική Σκηνή με την οποία το Θέατρο Τέχνης εγκαινιάζει για πρώτη φορά στην ιστορία του μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνεργασία. Πρόκειται για τη 16^η παραγωγή έργου του Αριστοφάνη από το Θέατρο Τέχνης και για τη δεύτερη φορά που ανεβαίνουν οι Εκκλησιάζουσες μετά την παράσταση στο Φεστιβάλ Επιδαύρου 2005, σε μετάφραση Γιάννη Βαρβέρη και σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου. Οι τωρινές Εκκλησιάζουσες όμως, είναι η πρώτη εκδοχή οπερέτας και δη λαϊκής, του έργου. Γιατί οπερέτα;

Καταρχάς η ίδια η όπερα κατάγεται από το αρχαίο δράμα. Ήταν το θεατρικό είδος που δημιουργήθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα από Φλωρεντιανούς λογίους που ήθελαν να κατανοήσουν και να ζωντανέψουν ξανά στη σκηνή την αρχαία ελληνική προσωδία, το ρυθμό δηλαδή με τον οποίο εκφερόταν ο λόγος. Αργότερα εμφανίστηκε ένα νέο είδος όπερας σε μικρότερη, απλούστερη απόδοση με ανάλαφρο και περισσότερο κωμικό χαρακτήρα, της οποίας ένα μέρος είναι πρόζα: η οπερέτα. Μια αρχαία κωμωδία λοιπόν, στη μουσική της εκδοχή, δεν θα μπορούσε παρά να γίνει οπερέτα. Ο όρος «λαϊκή» σηματοδοτεί απλώς την επιθυμία μας να κάνουμε μια παράσταση λαϊκή, με τον τρόπο που είναι λαϊκή και η ποίηση του Αριστοφάνη.

 Όσον αφορά στην ίδια την παράσταση, ας μη θεωρητικολογούμε. Έτσι κι αλλιώς, το θέατρο είναι πάνω απ’ όλα πράξη. Και ζήτημα καρδιάς…

«Κράτα τρελή καρδιά μου, κράτα
που όλοι σου λεν παράτα κι εσύ βροντοχτυπάς.
Κράτα, στης ομορφιάς τη στράτα,
ξύπνα τα πρώτα νιάτα για να σου πουν που πας»

(Παράβαση – «Τραγούδι της επιστροφής», μουσική-στίχοι Σταμάτης Κραουνάκης)

Μαριάννα Κάλμπαρη

Το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, ιδρύθηκε το 1942 από τον Κάρολο Κουν και τους μαθητές του και λειτουργεί αδιάλειπτα από τότε μέχρι σήμερα, παράγοντας πλούσιο καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό έργο τόσο στις δύο σκηνές του (Υπόγειο -έτος ίδρυσης 1954 και Φρυνίχου -έτος ίδρυσης 1985) , όσο και στη Δραματική Σχολή του (έτος ίδρυσης 1942).

Στη σύγχρονη εποχή, το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν παρουσιάζει κάθε χρόνο ένα σύνολο καλλιτεχνικών παραγωγών και συμπαραγωγών με ιδιωτικούς και ενίοτε δημόσιους φορείς και προσπαθεί να κρατήσει ένα κοινό πνεύμα, μια κοινή γραμμή και ήθος. Τη φιλοσοφία που μας κληροδότησε ο Κουν: πίστη στο θέατρο συνόλου, στη δύναμη της συλλογικότητας, στην επιλογή σημαντικών κειμένων τόσο κλασικών όσο και σύγχρονων, στην αναζήτηση νέων τρόπων και νέων δυνάμεων στην τέχνη, στην ανάδειξη του νεοελληνικού έργου, στην έρευνα, στη σύνδεση του θεάτρου με την κοινωνία. Παράλληλα, μέσα από πλήθος δράσεων, αναζητά τη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν, ανοίγοντας ταυτόχρονα δρόμο στο μέλλον.

www.theatro-technis.gr

Η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) ιδρύθηκε το 1939. Είχαν προηγηθεί 150 χρόνια άνθησης της μελοδραματικής τέχνης στα Επτάνησα και μισός αιώνας εμπειρίας του Ελληνικού Μελοδράματος. Από την πρώτη στιγμή, παράλληλα με την όπερα, καλλιεργήθηκαν εξίσου η οπερέτα και ο χορός. Ανταποκρινόμενη στις σύγχρονες απαιτήσεις, σήμερα η ΕΛΣ προετοιμάζει μελλοντικούς φίλους της όπερας μέσα από έργα για παιδιά και προσφέρει δημιουργικό βήμα σε σύγχρονους συνθέτες μέσα από παραγγελίες νέων έργων. Έτσι, το ρεπερτόριο του θιάσου καλύπτει τέσσερις αιώνες λυρικής δημιουργίας, από τον Μοντεβέρντι έως σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Αρχικά ο λυρικός θίασος λειτούργησε ως τμήμα του Εθνικού Θεάτρου και έδινε παραστάσεις στη σκηνή του νεοκλασικού θεάτρου του Τσίλλερ, επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου.

Το 1944 ο οργανισμός ανακηρύχτηκε αυτόνομο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, λαμβάνοντας και επίσημα την επωνυμία «Εθνική Λυρική Σκηνή», και εγκαινίασε τις δραστηριότητές του παρουσιάζοντας την όπερα Ρέα του Σαμάρα στο πρώτο Θέατρο Oλύμπια, επί της οδού Ακαδημίας. Tο 1958 εγκαινιάστηκε το σημερινό Θέατρο Oλύμπια με την Αΐντα του Βέρντι.

Ανάμεσα στα έτη 1959 και 1964 το ρεπερτόριο αναπτύχθηκε σημαντικά. Κάθε καλλιτεχνική περίοδος περιλάμβανε περίπου 20 παραγωγές, ενώ συνολικά δόθηκαν περίπου 30 έργα σε πρώτη παρουσίαση. Η ελληνική δημιουργία υποστηρίχτηκε αποφασιστικά και πραγματοποιήθηκαν σημαντικές παραστάσεις τόσο στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, όσο και στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας, η οποία, άλλωστε, είχε κάνει τα πρώτα της βήματα στην ΕΛΣ ως Μαρία Καλογεροπούλου. Ωστόσο, η ιδιαίτερα θετική καλλιτεχνική πορεία ανακόπηκε από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Μετά το 1974 το ρεπερτόριο εμπλουτίστηκε ακόμα περισσότερο, καθώς ευνοήθηκαν ανοίγματα προς διάφορες κατευθύνσεις. Παράλληλα, ενδυναμώθηκε το καλλιτεχνικό δυναμικό με άξιους Έλληνες καλλιτέχνες, οι οποίοι μετακλήθηκαν από το εξωτερικό, ενώ εντάθηκε η συνεργασία με σημαντικούς εικαστικούς για την παραγωγή των θεαμάτων. Την περίοδο της μεταπολίτευσης από το πηδάλιο της ΕΛΣ πέρασαν οι σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής μουσικής ζωής, που φρόντισαν για τη βελτίωση των μουσικών συνόλων του θεάτρου και τη διεύρυνση του ρεπερτορίου, για την επέκταση των δραστηριοτήτων και τη διεθνή προβολή. Σταδιακά, η ΕΛΣ ανέπτυξε τον τομέα των συμπαραγωγών με λυρικά θέατρα άλλων χωρών, και έτσι σήμερα συνεργάζεται με ορισμένα από τα πιο σημαντικά. Από το 1994 η ΕΛΣ λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου.

Από το Μάρτιο του 2017 η Εθνική Λυρική Σκηνή ξεκίνησε τη λειτουργία της στις νέες της εγκαταστάσεις στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο αποτελεί δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος προς την ελληνική Πολιτεία. Πλέον, η ΕΛΣ έχει πλήρη καλλιτεχνική δραστηριότητα σε δύο σκηνές στο ΚΠΙΣΝ: στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος και την Εναλλακτική Σκηνή. Παράλληλα, κάθε καλοκαίρι παρουσιάζει παραγωγές όπερας στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού.

www.nationalopera.gr